ઘૂંટણ અને થાપાના OA નું વ્યવસ્થાપન

🦵 ઘૂંટણ અને થાપાના OA નું વ્યવસ્થાપન (Management of Knee and Hip OA)

OA (સાંધાનો ઘસારો) ને સંપૂર્ણપણે મટાડી શકાતો નથી, પરંતુ તેના લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા અને તેની પ્રગતિ ધીમી કરવા માટેની વિવિધ પદ્ધતિઓ ઉપલબ્ધ છે.

ઘૂંટણ અને થાપાના OA નું વ્યવસ્થાપન 

૧. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર અને સ્વ-વ્યવસ્થાપન (Lifestyle Changes and Self-Management)

આ વ્યૂહરચનાઓ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને સારવારનો પાયો છે.

• વજન નિયંત્રણ (Weight Control): જો તમારું વજન વધારે હોય, તો વજન ઘટાડવું એ સૌથી અસરકારક પગલાં પૈકી એક છે. શરીરમાંથી માત્ર ૫% કે તેથી વધુ વજન ઘટાડવાથી સાંધા પરનો ભાર ઓછો થાય છે અને પીડામાં નોંધપાત્ર રાહત મળે છે.

• સક્રિય રહેવું અને વ્યાયામ (Physical Activity and Exercise): નિયમિત હળવો વ્યાયામ જેમ કે ચાલવું (Walking), સાયકલ ચલાવવી (Cycling), અને સ્વિમિંગ (Swimming) ખૂબ ફાયદાકારક છે.

  • એરોબિક કસરતો (Aerobic Exercises): હૃદયના સ્વાસ્થ્ય માટે અને વજન નિયંત્રણ માટે જરૂરી છે.

  • સ્ટ્રેન્થનિંગ એક્સરસાઇઝ (Strengthening Exercises): સાંધાની આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવાથી સાંધાને ટેકો મળે છે અને સ્થિરતા વધે છે. (જેમ કે જાંઘ અને થાપાના સ્નાયુઓ).

• યોગ્ય શિક્ષણ (Patient Education): રોગ વિશે સમજવું અને તેને કેવી રીતે સંચાલિત કરવો તે શીખવું.

• હીટ અને કોલ્ડ થેરાપી (Heat and Cold Therapy): ગરમ પાણીનો શેક (હીટ પેક) સ્નાયુઓની જકડતા ઘટાડે છે, જ્યારે બરફનો શેક (કોલ્ડ પેક) સોજો અને તીવ્ર પીડા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

---

૨. દવાઓ દ્વારા સારવાર (Medical Treatment / Pharmacological Therapy)

પીડા અને સોજાને નિયંત્રિત કરવા માટે ડોક્ટરની સલાહ મુજબ દવાઓનો ઉપયોગ.

• પીડાશામક દવાઓ (Analgesics): જેમ કે પેરાસિટામોલ (Paracetamol) (જોકે હવે OA માટે અન્ય દવાઓ વધુ વપરાય છે).

• બિન-સ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs): પીડા અને સોજો બંને ઘટાડે છે. આ ગોળીઓ (Oral NSAIDs) અથવા ટોપિકલ ક્રીમ/જેલ (Topical Gels/Creams) સ્વરૂપે હોય શકે છે, જેની સીધી અસર થાય છે.

• ઇન્જેક્શન (Intra-articular Injections):

  • કોર્ટીકોસ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન (Corticosteroid Injections): સાંધામાં તીવ્ર સોજો અને પીડા ઘટાડવા માટે.

  • હાયલ્યુરોનિક એસિડ ઇન્જેક્શન (Hyaluronic Acid Injections): સાંધામાં લુબ્રિકેશન (ચીકાશ) વધારવા માટે.

---

૩. શારીરિક અને સહાયક ઉપકરણો (Physical Therapy and Assistive Devices)

• ફિઝિયોથેરાપી (Physiotherapy): ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ દ્વારા વ્યક્તિગત કસરત કાર્યક્રમ બનાવવો.

• સહાયક ઉપકરણો (Walking Aids): જેમ કે લાકડી (Cane) અથવા વોકર (Walker) નો ઉપયોગ કરવાથી ઘૂંટણ અથવા થાપા પરનો ભાર ઘટે છે.

• સપોર્ટિવ ફૂટવેર (Supportive Footwear): યોગ્ય પગરખાં અને ઇન્સોલ (Insoles) પહેરવાથી ચાલવામાં સરળતા રહે છે.

---

૪. સર્જિકલ સારવાર (Surgical Treatment)

જો રૂઢિચુસ્ત (conservative) સારવારથી રાહત ન મળે અને પીડા જીવનની ગુણવત્તાને ગંભીર રીતે અસર કરે, તો સર્જરીની ભલામણ થઈ શકે છે.

• આર્થ્રોસ્કોપી (Arthroscopy): સાંધાની અંદરની નાની સમસ્યાઓ સુધારવા માટે.

• જોઇન્ટ રિપ્લેસમેન્ટ સર્જરી (Joint Replacement Surgery): ઘૂંટણ બદલવાની સર્જરી (Knee Replacement) અથવા થાપો બદલવાની સર્જરી (Hip Replacement) કરવી, જે ઘસારાના અંતિમ તબક્કામાં ખૂબ જ અસરકારક હોય છે અને પીડામાંથી સંપૂર્ણ રાહત આપી શકે છે.

યાદ રાખો: કોઈપણ સારવાર શરૂ કરતા પહેલા, તમારા ડોક્ટર (Orthopedic Surgeon) અથવા ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની સલાહ લેવી જરૂરી છે.