સાંધા અને સ્નાયુની ઇજાઓ

 💪 સાંધા અને સ્નાયુની ઇજાઓ (Joint and Muscle Injuries)

સાંધા અને સ્નાયુની ઇજાઓ

સાંધા (Joints) અને સ્નાયુઓ (Muscles) આપણા શરીરની ગતિશીલતા માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે. રોજિંદી પ્રવૃત્તિઓ, રમતગમત, અથવા અયોગ્ય હલનચલન દરમિયાન આ ભાગોને ઇજા પહોંચી શકે છે, જેને સામાન્ય રીતે ખેંચાણ (Strain) અને મોચ (Sprain) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

terstock

Explore🦴 સાંધાની ઇજાઓ (Joint Injuries - Sprains)

સાંધા એવી જગ્યા છે જ્યાં બે કે તેથી વધુ હાડકાં મળે છે. આ હાડકાંને જોડતા મજબૂત પટ્ટાને અસ્થિબંધન (Ligament) કહેવામાં આવે છે. જ્યારે અસ્થિબંધન ખેંચાય છે અથવા ફાટી જાય છે, ત્યારે તેને મોચ (Sprain) કહેવામાં આવે છે.

• સામાન્ય કારણો:

  • અચાનક પડવું કે આઘાત લાગવો.

  • સાંધાનું અકુદરતી રીતે વળી જવું, જેમ કે પગની ઘૂંટી (Ankle) વળી જવી.

  • ખેલકૂદ દરમિયાન અચાનક દિશા બદલવી.

• સામાન્ય લક્ષણો:

  • સાંધામાં તીવ્ર દુખાવો.

  • સોજો અને લાલાશ.

  • સાંધાને હલાવવામાં મુશ્કેલી કે જડતા.

  • ઘણીવાર "પોપ" (pop) અવાજ સંભળાવો.

---

🦵 સ્નાયુની ઇજાઓ (Muscle Injuries - Strains)

સ્નાયુમાં અથવા સ્નાયુને હાડકા સાથે જોડતા દોરડા જેવા ભાગ, જેને કંડરા (Tendon) કહેવામાં આવે છે, તેમાં ખેંચાણ કે ફાટ પડવાથી સ્નાયુની ઇજા થાય છે, જેને ખેંચાણ (Strain) કહેવાય છે.

• સામાન્ય કારણો:

  • વ્યાયામ પહેલાં યોગ્ય રીતે વોર્મ-અપ ન કરવું.

  • શારીરિક મર્યાદા કરતાં વધુ વજન ઉપાડવું.

  • અચાનક અને બળપૂર્વક સ્નાયુ સંકોચાવું (sudden contraction).

  • થાક (Fatigue) સાથે કસરત કરવી.

• સામાન્ય લક્ષણો:

  • સ્નાયુમાં તીવ્ર, અચાનક દુખાવો.

  • સ્નાયુમાં જડતા કે તંગતા.

  • ઈજા થયેલા વિસ્તારમાં ઝાંખું પડવું (bruising).

  • સ્નાયુની નબળાઈ.

---

🩹 ઇજા થાય ત્યારે પ્રાથમિક સારવાર (First Aid Treatment)

મોચ અથવા ખેંચાણ જેવી તાત્કાલિક ઇજાઓ માટે, સામાન્ય રીતે R.I.C.E. પદ્ધતિનો ઉપયોગ થાય છે:

1. આરામ (Rest) 🧘: ઇજાગ્રસ્ત ભાગનો ઉપયોગ કરવાનું સંપૂર્ણપણે બંધ કરો. આરામ કરવાથી વધુ નુકસાન થતું અટકશે.

2. બરફ (Ice) 🧊: ઇજાગ્રસ્ત ભાગ પર ૧૫-૨૦ મિનિટ માટે બરફનો શેક (કોઈ કપડામાં વીંટાળીને) કરો. આનાથી સોજો અને દુખાવો ઓછો થશે.

3. સંકોચન (Compression) 繃: સોજો ઘટાડવા માટે ઇજાગ્રસ્ત ભાગની આસપાસ એલાસ્ટિક પટ્ટી (Elastic Bandage) કે ક્રિપ બેન્ડેજ હળવા હાથે બાંધો, પણ લોહીનું પરિભ્રમણ અટકે નહીં તેનું ધ્યાન રાખો.

4. ઊંચાઈ (Elevation) ⬆️: ઇજાગ્રસ્ત ભાગને હૃદયના સ્તરથી ઉપર રાખો. આનાથી સોજો અને પ્રવાહીનો ભરાવો ઓછો થાય છે.

નોંધ: જો દુખાવો ખૂબ જ તીવ્ર હોય, સાંધો સંપૂર્ણપણે હલનચલન ન કરી શકતો હોય, કે પછી કોઈ વિકૃતિ દેખાય, તો તરત જ ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

---

🛡️ નિવારણ (Prevention)

ઇજાઓથી બચવા માટે આ બાબતો ધ્યાનમાં રાખો:

• નિયમિત વોર્મ-અપ: કોઈપણ શારીરિક પ્રવૃત્તિ પહેલાં સ્નાયુઓને ગરમ (warm-up) કરવા અને પછી ખેંચાણ (stretching) કરવું.